روش بچه گیری کلنی زنبور عسل
ازدحام فرآیندی طبیعی است که توسط آن کلنی جدید زنبور عسل تولید می گردد. و ازدحام می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد برخی از آنها را می‌دانیم و گمان می‌کنم که برخی از آنها را هم نمی‌دانیم. با این حال می‌دانیم یکی از عواملی که می‌توانیم در هنگام ازدحام روی آن تأثیر بگذاریم، مقدار فضایی است که دارند.
زمانیکه فصل شروع می شود کلنی زنبورهای عسل شروع به رشد می‌کند، اگر آنها در جعبه زاد و ولد هستند و زمستان را سپری می کنند نمی توانیم آنها را از نزدیک مشاهده کنیم اتفاقی که می افتد این است که محل زاد و ولد می تواند بقدری سریع گسترش پیدا کنه که زیادی شلوغ بشه و کمبود فضا احساس شود. و این می تواند یک محرک اصلی برای ازدحام زنبورهای عسل باشد، خوب آنچه باید در این زمینه در بهار انجام دهیم. وقتی کندو را باز می کنیم و شروع به بازدید کردیم. باید مطمئن شویم که برای آنها فضای کافی برای گسترش وجود دارد یا نه.
ممکنه است به آنها قاب های بیشتر زاد و ولد را اضافه کنیم. ممکن است هسته کلنی باشه که داریم آن را به یک کندو با اندازه کامل منتقل می کنیم. به این دلیل که کلنی با اندازه کامل را در اختیار آن ها بگذاریم. و با اضافه کردن جعبه های سوپر، آماده تولید عسل در بهار باشیم، اما اگر فضای کافی به آنها ندهیم، ممکنه هر اتفاقی بیافتد. واقعاً می تواند یک محرک اصلی برای تشکیل توده مهاجر باشد .
عامل دیگر ازدحام احتمالا پیری ملکه و کاهش تخم گذاری آن است. بنابراین کلنی ممکن است تصمیم بگیرد که زمان تولید ملکه های جدید فرا رسیده است. و با ساخت سلول های ملکه ممکن است آنها تصمیم بگیرند که ازدحام کنند و همیشه ملکه پیر است همراه با توده مهاجر آنجا را ترک می کند و ما آن تجمع را اولین ازدحام می نامیم.
معمولاً بزرگترین دسته ای است که از کندوی زنبور عسل جدا می شود و می تواند مخرب ترین عامل، از نظر زنبورداری و تولید عسل باشد که انتظارش دارید. بنابراین از نظر زمان بندی تشکیل توده مهاجر در طول زمستان هیچ گونه ازدحامی اتفاق نمی افتد چون درونی در کندو وجود ندارد خوب همه درون ها در اواخر پاییز و زمستان بیرون انداخته شده‌اند، معمولاً در آب‌وهوای گرم‌تر همیشه استثناهای وجود خواهد داشت.
بچه دادن کندو در سطحی جداگانه از تولید مثل کندو است. در این روش زنبورهای عسل تعدادشان را با اضافه کردن کلنی شان افزایش می دهند. و به مناطق جدید نقل مکان می کنند. چون این یک روش طبیعی است و باعث پراکندگی می گردد. و توقف آن چون پدیده طبیعی است مشکل است. اکثر توده مهاجر در حول و حوش یا مواقع ماه اردیبهشت (می) تا خرداد (جون) رخ میدهد در نیم کره شمالی تا شهریور (سپتامبر) و در نیم کره جنوبی تا دی رخ می دهد.
زمانی که کلونی به اندازه ای بزرگ شود که فضا برای زنبورها تنگ شود. کلونی شروع به بچه گیری می کند. تا تکثیر شوند. این پدیده یا بصورت طبیعی با مهاجرت گروهی از زنبورها با ملکه صورت می گیرد. یا به صورت روش بچه گیری کلنی زنبور عسل به صورت مصنوعی توسط زنبوردار انجام می شود.
آماده شدن برای بچه گیری کلنی زنبور عسل
دومین شاخص اصلی فرآیند ازدحام به ویژه که در اوایل اتفاق افتادنش باشه ظهور سلول‌های ملکه است، حالا این سلول‌ها به‌عنوان بهترین راه توصیف آنها ظاهر می‌گردند. همچون نتیجه شرایط معین در کندو، زنبورها ملکه جدید را می پرورانند. این فرآیند زمانیکه کارگران شاخون های کوچک را روی شان می سازنند، شروع می شود. آن ها اکثرا در لبه بیرونی شآن ها و به سمت پایین هستند. این شاخون ها لزوما نشان دهنده توده مهاجر آماده مهاجرت نیست. همچنان که ممکن است اصلا استفاده نشوند. تا زمانی که شرایط محیا باشد. وقتی نشانه های توده مهاجر ظاهر می گردد.
ملکه به سمت این حجره ها هدایت خواهد شده، و یک تخم در برخی و یا در تمام آن ها قرار می دهد. در این مرحله زنبوردار باید متوجه شود و روش و شیوه ای برای ممانعت از تشکیل توده مهاجر اجرا کند. کلنی این شاخون ها را توسعه می دهد. حجره های ملکه (شاخون) بسیار متفاوت و متمایز هستند. و به آسانی قابل شناسایی می باشند.
خوب وقتی یک تخم در حجره ملکه قرار داده می شود. و به مدت سه روز به صورت تخم باقی می ماند و بعد از تخم به لارو تبدیل می شود و به مدت پنج روز دیگر به صورت لارو در یک سلول باز باقی می ماند. سپس سلول مهر و موم می گردد و این اتفاق برای ما به عنوان زنبوردار بسیار مهم است و به همین دلیل است که ما تمایل داریم حداقل هر هفت روز یکبار کندو را بازرسی کنیم.
چون اگر سلول ملکه ای دارید که روز بعد از بازرسی در کندوی شما ظاهر شود، اگر یک هفته بعد برگردید باید یک سلول ملکه باز به جای یک سلول ملکه مهر و موم شده پیدا کنید و این می تواند از نظر تشکیل ازدحام بسیار مهم باشد. چون وقتی سلول ملکه مهر و موم شد، احتمال اینکه زنبورها شروع به تشکیل ازدحام کنند بسیار زیاد است.
به نظر می‌رسد که تقریباً همیشه زمانی که سلول ملکه مهر و موم شد، زنبورها تشکیل ازدحام بدهند، بنابراین شما باید سعی کنید این فرآیند را جلوتر قبل از آنکه حجره مهر و موم شود. مدیریت کنید. به همین دلیل است که ما تمایل داریم حداقل هر هفت روز یکبار بازرسی کنیم، خوب خیلی مطمئن نیستیم که چه کسی باعث شروع فرآیند ازدحام می‌شود، اما به طور کلی اتفاقی که می‌افتد این است که انگار کارگران ملکه را مجبور می‌کنند و با کاهش تغذیه ای که دارد، لاغر می شود. تا تخمگذاری را متوقف کند و شکم او کمی کوچک تر می شود و به او اجازه می دهد تا از کندو خارج گردد و در آن موقع که سلول ملکه جدید مهر و موم شد شما احتمالاً یک توده مهاجر را از دست خواهید داد.
اکنون توده اصلی، اولین گروهی که از یک کلنی جدا و سلول های ملکه تولید میشه و بنابراین شما نیمی از کلنی را در این لحظه از دست می دهید. و این بزرگترین گروهی است که جدا می شود آنها در اطراف زنبورستان پرواز می کنند. شاید روی یک شاخه درخت یا بوته با هم فرود آیند و سپس پیش قرآول ها بیرون می روند تا موقعیت جدیدی برای اسکان آنها پیدا کنند. و اگر خوش شانس باشید ممکن است یک کندوی قدیمی را در زنبورستان خودتان پیدا کنند، اما بیشتر اوقات آنها جای دیگری را برای استقرار پیدا می کنند و اگر شما در اطراف نباشید وقتی این اتفاق بیفتد از روی حصار بالای درختان ناپدید می شوند و ما دیگر هرگز آن ها را نخواهیم دید.
بنابراین با تصور اینکه یک کلنی دارای سه جزء درگیر در مهاجرت است با در نظر گرفتن آن ها از مهاجرت جلوگیری یا با روش بچه گیری کلنی آن ها را تکثیر می کنیم. سه جزء ملکه، نوزادان و زنبورهای بالغ را داریم. و با تقسیم کلنی مانع از مهاجرت می شویم. ایده این است که شما دو تا از آن ها را از دیگری جدا می کنید تا از ازدحام جلوگیری شود، بیایید به آنچه را که گفتم توجه کنیم. خوب آنچه باید انجام دهیم این است که در مورد فرآیند ازدحام و اتفاقی که در آن می‌افتد فکر کنیم. ما ملکه‌ای داریم که با نیمی از کلنی جدا می شود و اگر بتوانیم آنها را قبل از ازدحام از هم جدا کنیم.
پس مهاجرت اتفاق نخواهد افتاد، به عنوان مثال، زنبورهای بالغ بدون ملکه ازدحام نمیکنن، بنابراین بیایید فرض کنیم که ما گروهی از زنبورهای بالغ و ملکه ای داریم که نوزادان را رها کرده اند. پس اگر بتوانیم آنها را از هم جدا کنیم به این معناست که ما با موفقیت از فرآیند ازدحام جلوگیری کرده ایم، بنابراین در ازدحام مصنوعی، ملکه و زنبورهای بالغ را از نوزادان جدا می کنیم و به این صورت در واقع یک گروه مصنوعی با قرار دادن ملکه و زنبورهای بالغ در یک جعبه بدون نوزاد ایجاد کرده ایم.
به همین ترتیب، اگر ملکه را در یک جعبه با تعدادی نوزاد و چند زنبور پرستار قرار دهید، بقیه زنبورها به کندوی اصلی باز می گردند. اما در مورد قبلی چون ملکه نداریم چنین اتفاقی نمی افتد، پس اگر سلول ملکه دارید و می‌خواهید از کندو بچه گیری کنید اگر ملکه پیر‌تر را در جعبه ای با چند زنبور برای مراقبت از او و نوزادان قرار دهید زنبورهای دیگر به آن بر می گردند.
اگر هیچ سلول ملکه‌ای ندارید اما در آن کندو تخم دارید، زنبورها سلول ملکه می سازنند و از آن تخم‌ها استفاده می کنند و سپس می توانید تمام آن ها به جزء یکی از آن سلول های ملکه را حذف کنید وقتی ملکه جدید ظهور کرد جفت گیری می کند و رهبری کندو را بعهده می گیرد اگر شما زنبورداری را در حیاط پشتی انجام می دهید این روش بخوبی کار می کند.
وقتی فقط یک یا دو کلنی دارید و نمی خواهید افزایش قابل توجهی داشته باشید، پس کاری که می توانید انجام دهید این است که می توانید یک تقسیم مثل ازدحام مصنوعی یا هر روش بچه گیری زنبور عسل دیگری که خودتان انتخاب می کنید اجرا کنید و هنگامی که ملکه جدید را به دست آوردید می توانید ملکه قدیمی را نابود کرده و دو تا را یکی کنید. و این می تواند در جانشینی ملکه در کندویتان بدون نیاز به تجهیزات اضافی بسیار موثر باشد
اعتماد به نفس در اجرای روش بچه گیری کلنی داشته باشید، اول از همه زنبورهای که ازدحام می‌کنند، اصلا تهاجمی نیستند، زنبورها به دنبال تعقیب کردن و نیش‌زدن افراد نمی باشند، اتفاقی که می‌افتد این است که زنبورها عسلدان خود را با عسل پر می‌کنند تا زمانی که خانه جدید خود را پیدا می کنند. برای شروع فرآیند ساخت موم، ذخیره عسل کافی داشته باشند. مقدار زیادی موم تولید می کنند و خیلی سریع پایه را روی قاب‌های جدید می سازنند.
فرآیند کاملاً ساده است. بیایید فرض کنیم که زنبورها روی یک شاخه درخت کم ارتفاع آویزان هستند و به صورت اژدر شکل می‌گیرند، شاید به اندازه یک توپ راگبی فوتبال آمریکایی یا شاید هم دو برابر اندازه آن در صورتی که یک دسته بزرگ باشند. و شما به سادگی می توانید آنها را در یک جعبه بتکانید و آنها را روی زمین قرار دهید تا زنبورها بتوانند به داخل جعبه آویزان شوند و اگر ملکه داخل جعبه باشد، زنبورها به داخل آن جعبه جمع خواهند شد.
خوب اگر آن ها را برای مدتی به حال خود رها کنید، همه زنبورها به آن جعبه می روند و می توانید به سادگی جعبه را بردارید، قسمت بالایی جعبه را به پایین تا کنید و بعد از اینکه زنبورها را داخل جعبه داشتید می توانید آنها را به کندو برگردانید و دو روش وجود دارد یکی اینکه سقف کندو را بردارید و آنها را مستقیماً در جعبه نوزادان بتکانید و قاب ها را جایگزین کنید و سپس تخته رویی را در بالا قرار دهید.
یا می توانید از روشی استفاده کنید که در آن تخته ای را کنار درب ورودی کندو قرار دهید و به آسانی زنبورها را روی تخته بتکانید اتفاقی که می افته این است که زنبورها از تخته بالا رفته و داخل کندو میشن و زمانی که آن ها این کار را انجام می دهند ما بقیه زنبورهای عسل را روی تخته می تکانیم تا به داخل کندو بروند و این منظره فوق‌العاده‌ای است، دیدن منظره رژه رفتن جذاب است و من کاملا آن را توصیه می کنم چون این فرآیند را تا زمانی که انجام ندهید باور نمی کنید تا اینکه آن را با چشمان خود ببینید.
Passino, K. M., Seeley, T. D., & Visscher, P. K. (2008). Swarm cognition in honey bees. Behavioral Ecology and Sociobiology, 62, 401-414
https://doi.org/10.1007/s00265-007-0468-1
Book, Dyce, E. J. (1927). A study of the swarm control of bees. McGill University (Canada)
Fort, M. (1949). Warm-Way Hives and Swarm Control. Bee World, 30(9), 70
https://doi.org/10.1080/0005772X.1949.11096630
DeBerry, S., Crowley, J., & Ellis, J. D. (2019). Swarm control for managed beehives
swarm control for managed beehives.pdf