شرح وظیفه زنبور عسل
غریزه شرح وظیفه زنبور را معین می کند. ملکه می تواند نیش بزند. ولی قادر است خار را بیرون بیاورد. البته ملکه از نیش به ندرت استفاده می کند مگر آنکه برای از بین بردن رقیب خودش از آن استفاده کند. ملکه حدود 4 سال حدود 10 برابر زنبورهای کارگر عمر می کند. مگر اینکه توسط زنبورها یا زنبورداران جایگزین شود. ملکه در طول عمر خود از کندو خارج نمی شود. مگر برای ترک آن که منجر به تجمع بزرگ برای بچه دادن کلونی باشد. و یا اینکه زنبوردار در هنگام وارسی کندو آن را خارج کند. وقتی او کندو را ترک کند. هرگز دیگر دیده نمی شود.
محققان پی برده اند که ترکیبی بنام ویتلوژنین Vitellognein نوع بخصوصی پروتئین است که برای باروری بسیار مهم می باشد. و غلظت آن در ملکه بیشتر از کارگران است. این ترکیب فشار اکسیدکنندگی در زنبور عسل را با گیر انداختن رادیکال های آزاد که باعث پیرشدگی و بیماری است، مثل نوشیدن چای سبز و قرص ویتامین E کاهش می دهد. وقتی ملکه می خواهد تخم گذاری می کند. اندازه حجره را با شاخک هایش اندازه گیری می کند. اگر اندازه حجره زنبور کارگر باشد، ملکه تخم را بارور می کند و بعد آن را رها می سازد.
زنبور کارگر جنس ماده نابارور هستند. که قادر به جفت گیری نمی باشند. اما هر شرح وظیفه دیگری را انجام می دهد. و در طول عمر خود وارد مراحل مختلفی می شوند، که وظایف متعددی را بعهده می گیرند.
کلونی می تواند این توالی وظایف را بسته به نیاز تغییر دهد. به عنوان مثال اگر شهدآورهای کلونی به دلیل آفت کش ها کشته شوند. زنبورهای جوان تر به زودی تبدیل به شهدآور می شوند. یکی از فرومون های شیمیایی که توالی کار را تنظیم می کند اتیل اولئات است. از طریق دهان به دهان زنبورها آن را در اطراف کندو پراکنده می کنند. و باعث رشد آهسته زنبورهای جوان می شود.
کل کولنی در یک حالت تعادل پویا زندگی می کند. آماده برای تغییر یا اصلاح اولویت هایشان و نسبت های جمعیتی شان در هر زمان می باشند. زمانی که ملکه بمیرد یا از دست برود کلونی برای پروراندن ملکه ای دیگر تلاش می کنند. و تخمدان های برخی از زنبورهای کارگر بزرگ شده شروع به تخم گذاری می کنند. البته در کلونی یتیم شده چون کارگران اندام جفت گیری را ندارند. تخم ها در حجره های کوچک زنبورهای کارگر بدون باروری نر قرار داده می شوند. بعلت شکم های کوچک زنبورهای کارگر نسبت به ملکه این تخم ها در میانه های حجره ها قرار داده می شوند. و گاها مشاهده می شود چندین تخم در یک حجره قرار داده شده است.
شرح وظیفه زنبور کارگر در تجدید ملکه به روش های:
1- ازدحام یا تشکیل توده مهاجر: که همیشه ملکه پیرتر از کندو می رود.
2- جانشینی ملکه: پس از ظهور ملکه دختر مدتی هر دو ملکه در کنار هم در کندو می مانند. و بطور طبیعی یا ملکه قدیمی می میرد یا ترد شده و از گرسنگی تلف می شود.
3- ملکه اضطراری: زمانیکه ملکه بنا به هر دلیلی ناپدید یا کشته شود.
شرح وظیفه زنبور درون یا زنبور نر
درون ها خرطوم یا پروبوسیس برای مکیدن شهد گلها را ندارد و با پاهای تقریباً بدون موی خود هیچ وسیله کاری برای جمع آوری گرده هم ندارد. درون برای تامین غذا به زنبورهای کارگر در کندو متکی است و چون نیش ندارد قادر به دفاع از کلنی در زمان حمله نمی باشد.
اگرچه تحقیقات در حال انجام و برخی استدلال ها در بین زنبورداران وجود دارد، فهم فعلی این است که تنها عملکرد یک درون جفت گیری با یک ملکه است و زنبور نر در کندو هیچ نقش دیگری در حمایت از کلنی ندارد. پس تعجب آور نیست که وقتی زمستان نزدیک می شود و کلنی باید ذخایر عسل و گرده را ذخیره کند، زنبورهای کارگر درون های بدبخت را بیرون می کنند. در بهار بعد وقتی درون برای جفت گیری مورد نیاز باشد، تعداد بیشتری را تولید خواهند کرد.
سلول های درون بزرگتر و سقف آن ها گنبدی شکل است
نمودار پایین (شرح وظیفه زنبور با گذشت زمان) مراحل مختلفی را نشان می دهد که زنبور کارگر از زمانی که از سلول خود بیرون می آید وظایف مختلفی زا به عهده دارد تا نقش نهایی خود را به عنوان یک جوینده گرده، شهد و آب بدست آورد. به عنوان زنبور جوان به خوردن گرده، به شکل نان زنبور برای به دست آوردن پروتئین نیاز دارد، زیرا بدن او هنوز در حال رشد و بلوغ است. این تغذیه در سلول های آماده ذخیره می گردد. نان زنبور عسل مخلوطی از گرده، عسل، ترشح غددی و آنزیم هاست تا ماندگاری این منبع غذایی را افزایش دهد.
زنبور جوان بالغ پنج تا نه روزه به خوردن نان زنبور عسل ادامه خواهد داد تا آن را به ژل رویال تبدیل کند. ژل رویال در غده هیپوفارنکس یا شیری در سر او ساخته می شود و به لاروهای در حال رشد در سلول های بدون کلاهک خورانده می شود. تا آنها نیز رشد کرده و به زنبورهای بالغ تبدیل شوند.
زمان رفتن از یک نقش به نقش دیگر با بالغ شدن زنبورکارگر به خوبی مشخص نیست . با گونه ی زنبور و بر اساس نیازهای ویژه کندو متفاوت است. شاید چشمگیرترین تغییر در نقش، از فعالیتهایی است که صرفاً در داخل کندو انجام میشود تا نقش های که در خارج از کندو وقتی که زنبور کارگر تبدیل به آذوقه جوی برای جمعآوری غذا، آب و بره موم برای کلنی بعهده می گیرد.
بره موم که گاهی به آن چسب زنبور عسل نیز می گویند، یک ماده صمغی چسبنده است که توسط زنبورهای آذوقه جوی از گیاهان تولید کننده رزین جمع آوری می گردد. یک کلنی کاربردهای زیادی برای بره موم دارد، از جمله مسدود کردن سوراخ ها، سیمان کردن و تقویت پایه های سلولی، حتی مومیایی کردن حیوانات کوچکی که در لانه مرده اند، مانند موشی که بزرگتر از آن هست که زنبورها آن را بتوانندخارج کنند.
مراحل شرح وظیفه زنبور از داخل تا خارج کندو
تمیز کردن سلول ها
زنبور کارگر جوان پس از بیرون آمدن از سلول اولین وظیفه اش که تمیز کردن سلول هاست انجام می دهد تا ملکه بتواند در آن تخم گذاری کند.
در این مدت با ترشح موم از غدد مومی خود می تواند به درپوش گذاری سلول ها بپردازد.
زنبور جوان بالغ پنج تا نه روزه به خوردن نان زنبور عسل ادامه خواهد داد تا آن را به ژل رویال تبدیل کند. ژل رویال در غده هیپوفارنکس یا شیری در سر او ساخته می گردد و به لاروهای در حال رشد در سلول های بدون کلاهک خورانده می شود. تا آنها نیز رشد کرده و به زنبورهای بالغ تبدیل شوند.
زنبور بالغ جوان بین 5 تا 15 روزگی از ملکه مراقبت می کند. تغذیه با ژل رویال و تمیز کردن او را به عهده دارد.
در بین 7 تا 17 روزگی مراقبت از نوزادان را بعهده می گیرد. تغییر چشم گیر در رفتار زنبور کارگر با تغییر مقدار پروتئین در بدن زنبورهای کارگر مرتبط است. پروتئینی به نام ویتلوژنین که 30 تا 50 درصد پروتئین موجود در همولنف زنبور عسل (خون حشره) را تشکیل می دهد، مورد توجه ویژه است. ویتلوژنین در تولید ژل رویال ترشح شده توسط زنبورهای کارگر برای تغذیه لاروها استفاده می گردد. ویتلوژنین علاوه بر اینکه جزء مواد غذایی تولید شده توسط زنبورهای پرستار است، اثرات مفیدی بر سلامت زنبور عسل دارد و به حفظ عملکرد سیستم ایمنی و همچنین باعث جلوگیری از تولید هورمون جوانی می شود ، و روند پیری را تسهیل می کند.
با تغییر نقش پرستاری به جستجوگری غذا، زنبور کارگر تولید ویتلوژنین خود را تا حد زیادی کاهش میدهد که منجر به پیری و در نهایت مرگ او میشود. زنبورهای آذوقه جو مسنتر میتوانند در صورت نیاز و ضرورت کلنی به وظایف پرستاری خود برگردند، اما به طور کامل به سطح تولید ویتلوژنین که در اوایل زندگیشان رسیده بودند، باز نمیگردند، زیرا غدد حلقی آنها در زمان تغییر نقش آنها کاهش مییابد.
تقریبا در همین بازه زمانی 7 تا 17 روزگی شروع به دریافت شهد از زنبورهای بالغ شهدآور می کند.
زنبور بالغ جوان بین 10 تا 21 روزگی همچنان نقش تمیزکاری کندو را بعهده دارد. زنبور کارگر در حال خارج کردن شفیره تلف شده از سلول
در همین بازه زمانی نقش فشردن گرده داخل سلول ها را نیز بعهده دارد.
تقریبا زنبور بالغ جوان بین 11 تا 23 روزگی به ساخت شانه می پردازد.
زنبور بالغ جوان در بازه ی زمانی 12 تا 22 روزگی شروع به پروازهای موقعیت یابی اولیه خود می کند. معمولا در اطراف کندو در حال چرخش می باشند.
بین روزهای 14 تا 24 روزگی نقش حفاظت و نگهبانی از کندو را بعهده می گیرد.
در آخرین مرحله شرح وظیفه زنبور عسل آذوقه جویی و شهدآوری را تا پایان عمر ادامه می دهد.
زمان رفتن از یک نقش به نقش دیگر با بالغ شدن زنبورکارگر به خوبی مشخص نیست . با گونه ی زنبور و بر اساس نیازهای ویژه کندو متفاوت است. شاید چشمگیرترین تغییر در نقش، از فعالیتهایی است که صرفاً در داخل کندو انجام میشود تا نقش های که در خارج از کندو وقتی که زنبور کارگر تبدیل به آذوقه جوی برای جمعآوری غذا، آب و بره موم برای کلنی بعهده می گیرد.
بره موم که گاهی به آن چسب زنبور عسل نیز می گویند، یک ماده صمغی چسبنده است که توسط زنبورهای آذوقه جویی از گیاهان تولید کننده رزین جمع آوری می گردد. یک کلنی کاربردهای زیادی برای بره موم دارد، از جمله مسدود کردن سوراخ ها، سیمان کردن و تقویت پایه های سلولی، حتی مومیایی کردن حیوانات کوچکی که در لانه مرده اند، مانند موشی که بزرگتر از آن هست که زنبورها آن را بتوانندخارج کنند.
یک زنبور کارگر بالغ حدود 30 تا 50 روز در طول بهار و تابستان زندگی می کند و اگر در ماه های قبل از زمستان سرد متولد شود، ممکن است به طور قابل توجهی بیشتر عمر کند. در طول ماه های زمستان در آب و هوای سردتر، زاد و ولد ممکن است به طور کامل متوقف شود، زیرا زنبورهای بالغ برای گرم نگه داشتن آنها روی شانه جمع می شوند.
قبل از اینکه یک زنبور کارگر شروع به جستجوی غذا کند، ابتدا باید یاد بگیرد که اطراف کندو را بشناسد تا بتواند با استفاده از مکان های بصری به خانه بازگردد. از آنجایی که روزانه تا 2000 تخم گذاشته می شود، بسیاری از آذوقه جویان تازه کار باید هر چند روز یک بار پروازهای اولیه خود را انجام دهند. اولین پروازهای موقعیا یابی، پروازهای تمرینی کوتاهی هستند و زنبور را قادر می سازد تا مکان کندو و هر نشانه نزدیک را برای استفاده بازگشت های بعدی به خاطر بسپارد.
زمانی که صدها زنبور به ظاهر بی هدف در خارج از کندو پرواز می کنند، می توان این پروازها را تشخیص داد. برخی افراد اینها را با زنبورهای غارت گر اشتباه می گیرند، اما حملات دزدی به مانند پرتاب دارت به سمت ورودی کندو بسیار تهاجمی تر است. پروازهای جهتیابی نیز اغلب با پروازهای ازدحام اشتباه گرفته میشوند، اما مشاهده دقیق نشان میدهد که زنبورها در حال چرخش هستند و در نزدیکی کندو حرکت میکنند، در حالی که یک توده، پس از چند دقیقه، کندو را ترک کرده و حرکت میکند. درون ها نیز باید پروازهای شناسایی خود را انجام دهند و از زمانی که تقریباً هشت روز از عمرشان می گذرد، پروازهای موقعیت یابی کوتاه را آغاز کنند.
زنبورهای آذوقه جو از خرطوم (پروبوسیس) یا قسمتهای دهان خود برای مکیدن شهد گلها یا آب به داخل کیسه یا معده عسلی داخل بدن خود استفاده میکنند که به عنوان عسلدان شناخته میشود. هنگامی که عسلدان پر از شهد یا آب است، زنبور کارگر به کندو برمیگردد، جایی که آورده به زنبورهای کارگر متخصص داخل کندو سپرده میشود که تنها کارشان گرفتن شهد یا آب از زنبور عسل و ذخیره آن در سلولهای خالی است.
فرآیند تغذیه متقابل توسط حشرات اجتماعی یا گرفتن شهد یا آب از زنبور علوفه جوی برگشتی، تروفالاکسیس نامیده می شود. با تروفالاکسی، زنبور آذوقه جو شهد عسلدان خود را به دهان خود می آورد و در آنجا توسط کارگر داخل کندو بلعیده در آنجا با آنزیم های اضافی مخلوط می شود . سپس شهد از عسلدان کارگر داخل کندو برگردانده شده و در سلول ذخیره می گردد.
تغییر چشم گیر در رفتار زنبور کارگر با تغییر مقدار پروتئین در بدن زنبورهای کارگر مرتبط است. پروتئینی به نام ویتلوژنین که 30 تا 50 درصد پروتئین موجود در همولنف زنبور عسل (خون حشره) را تشکیل می دهد، مورد توجه ویژه است. ویتلوژنین در تولید ژل رویال ترشح شده توسط زنبورهای کارگر برای تغذیه لاروها استفاده می گردد. ویتلوژنین علاوه بر اینکه جزء مواد غذایی تولید شده توسط زنبورهای پرستار است، اثرات مفیدی بر سلامت زنبور عسل دارد و به حفظ عملکرد سیستم ایمنی و همچنین باعث جلوگیری از تولید هورمون جوانی می شود ، و روند پیری را تسهیل می کند.
با تغییر نقش پرستاری به جستجوگری غذا، زنبور کارگر تولید ویتلوژنین خود را تا حد زیادی کاهش میدهد که منجر به پیری و در نهایت مرگ او میشود. زنبورهای آذوقه جو مسنتر میتوانند در صورت نیاز و ضرورت کلنی به وظایف پرستاری خود برگردند، اما به طور کامل به سطح تولید ویتلوژنین که در اوایل زندگیشان رسیده بودند، باز نمیگردند، زیرا غدد حلقی آنها در زمان تغییر نقش آنها کاهش مییابد.
یک زنبور کارگر بالغ حدود 30 تا 50 روز در طول بهار و تابستان زندگی می کند و اگر در ماه های قبل از زمستان سرد متولد شود، ممکن است به طور قابل توجهی بیشتر عمر کند. در طول ماه های زمستان در آب و هوای سردتر، زاد و ولد ممکن است به طور کامل متوقف شود، زیرا زنبورهای بالغ برای گرم نگه داشتن آنها روی شانه جمع می شوند.
Ribbands, C. R. (1952). Division of labour in the honeybee community. Proceedings of the Royal Society of London. Series B-Biological Sciences, 140(898), 32-43
https://doi.org/10.1098/rspb.1952.0041