استخراج موم یا واکس زنبور عسل
موم محصول جانبی در زنبورداری است. اگرچه هر که بتواند تولید کند درآمدزا می باشد. به دلایل ذیل موم زنبور یک محصول ایده آل است:
1- فرآوری موم آسان است. ارائه آن با کیفیت مناسب برای فروش و صادرات فقط شامل روش حرارت و صاف کردن است.
2- آن به آسانی در ظروف قالب گیری می شود. و در هر اندازه ظرف قابلیت استفاده دارد.
3- انتقال و نگهداری موم آسان است. چون بسته بندی خاصی نیاز ندارد.
4- با گذر زمان خراب نمی شود. بنابراین می توانید آن را در مقادیر کم هم نگهداری و انبار کنید. تا به مقدار کافی برای فروش برسد.
قیمت موم مطابق با خلوص و رنگ آن معین میگردد. موم های با رنگ روشن از تیره گران تر هستند. چرا که احتمال آلودگی با مواد دیگر در آن ها وجود دارد یا در اثر حرارت بیش از حد تیره گشته اند. مرغوب ترین موم ها از درپوش برداری حجره های عسل بدست می آیند. موم تازه خالص و سفید رنگ است. گرده و سایر ناخالصی ها رنگ آن را به زردی تبدیل می کنند.
صاف کردن موم زنبور عسل
اکثر زنبورداران موم های کهنه و سیاه خود را برای تولید سازه موم قاب بکار می برند. بعد 3 الی 4 سال موم شان مخصوصا شان نوزادان تیره رنگ می شود. و آن مملو از ناخالصی ها و سایر ذرات خارجی می باشد. و بهتر است دوباره تصفیه و بازیافت و فروخته شوند.
سه راه برای استخراج موم زنبور عسل وجود دارد:
1- استخراج کننده خورشیدی موم زنبور
به طور کلی فقط یک جعبه با درب شیشه ای و دو ظزف فلزی داخل آن است. جعبه را در حالت مایل قرار داده تا درب شیشه ای به سمت خورشید قرار گیرد. اگر جعبه را رنگ سیاه بزنند و درب آن شیشه دو جداره باشد. حتی در دماهای پایین هم کارش را انجام می دهد (به عنوان مثال در روزهای خنک و آفتابی زمستان). شما موم کهنه را در ظرف بالایی قرار می دهید تا ذوب شود. سپس موم مذاب از میان یک توری عبور کرده و در داخل ظرف کوچک پایینی جمع آوری می گردد. وقتی ظرف پر شد آن را برداشته و سرد کنید. و ظرف دیگر زا جای آن بگذارید. پس از سرد شدن ظرف را سر و ته کنید تا یک تکه موم از داخل آن بیرون بیفتد.
اگر این موم از موم کهنه سیاه تهیه شده باشد رنگش قهوه ای تیره خواهد بود (اما نه به سیاهی اول آن). اگر از درپوش برداری بعد از جمع آوری عسل بدست آمده باشد حاصل تمیز و سفید است و بسیار با ارزش می باشد. این بلوک های موم تهیه شده می توانند تا زمان فروش نگهداری شوند. و یا برای سازه شان جدید قاب ها بکار برده شود.
تنها عیب استخراج کننده های خورشیدی این است که اگر آن ها برای تصفیه موم شان قدیمی استفاده شوند که مملو از پیله های زنبور هستند. تمام موم از پیله ها استخراج نمی گردد. و به شکل آدامس باقی می ماند. و می تواند. روش بخار آب می تواند برای استخراح بیشترین مقدار باقیمانده استفاده شود.
2-استخراج کننده با بخار آب
استخراج کننده های با بخار آب اگر شما کندوهایتان را به حد کسب و کار اقتصادی حدود 100 کندو گسترش بدهید نیاز خواهند شد. همانطوری که در شکل زیر می بینید فقط نیاز است که موم کهنه یا قاب های کهنه را داخل سبد فوقانی قرار دهید. و شعله را روشن کنید و منتظر باشید تا موم به بیرون بریزد. با این حال از ظرف دریافت کننده مطمئن باشید که به اندازه کافی گنجایش موم مذاب را داشته باشد و به محض اینکه پر شد آن را تعویض کنید.
3- روش استخراج با آب جوش
حتی روش ساده تر برای تصفیه موم قرار دادن شان های کهنه داخل یک کیسه است. و سپس آن را داخل ظرف آب جوش فرو ببرید. همانطور که آب شروع به جوشیدن کرد. آن را با یک وزنه به سمت پایین فشار دهید. موم مذاب خارج شده و بالای سطح آب می آید. شیر بالای دهانه ظزف (مثل قوری) به شما کمک می کند تا موم ذوب شده را داخل ظرف بریزید. در حقیقت چون شیر ظرف من اغلب مسدود می شود و جریان موم متوقف می گردد. معمولا موم را مثل کیک از بالای ظرف جمع آوری می کنم. چون اندازه کیک بزرگ است آن را داخل استخراج کننده خورشیدی قرار داده و به قالب های کوچک تر تقسیم می کنم.
ساخت سازه
اگر می خواهید از موم استفاده مجدد کنید. ارزش سرمایه گذاری در سازه موم را دارد. من خودم یکی را که برگه تکی به اندازه سازه قاب لانگستروت را می سازد استفاده می کنم. که به سادگی با دستگاه پرس تهیه می شود. در بالا و پایین برگه ها مواد پلاستیکی وجود دارد که نقوش شش ضلعی را روی سازه ایجاد می کند. برای ساخت یک برگه موم را در بن ماری ذوب کنید. مقداری مایع نرم کننده روی برگه های لاستیک بزنید و مقداری موم بریزید و پرس کنید. البته در هنگام نگهداری موم مراقب آفت پروانه موم خوار باشید تا به ذخیره و انبار شما آسیب نزند.
نکاتی جالب در رابطه با موم
موم مصنوعی در عسل‌های زنبور ندیده
برای این که زنبور برای تهیه موم انرژی زیادی مصرف نکند موم را به شکل صنعتی (مصنوعی) نیز تولید می‌کنند و در کندو می‌گذارند. در اغلب عسل‌های تقلبی زنبور ندیده از موم مصنوعی استفاده می‌شود. موم مصنوعی را با پارافین و ترکیبات مشابه تهیه کرده و آن را درون ظروف شیشه‌ای گذاشته و روی آن عسل می‌ریزند.
عسل مصنوعی در بازار
نه تنها موم بلکه عسل را هم به روش مصنوعی تولید می‌کنند. شکر، آب، کمی آبلیمو و اسانس‌های شیمیایی تقلید‌کننده طعم عسل را با هم مخلوط و حرارت می‌دهند. با مقادیری شربت قند، عسل را به غلظت مناسب می‌رسانند. با افزودن فروکتوز، شکرک زدن عسل را به تاخیر انداخته و با اضافه کردن شربت ذرت، امکان تشخیص آن از عسل واقعی را سخت‌تر می‌کنند.
موم را نجوید
گاهی توصیه می‌شود که جویدن موم موجب تقویت دستگاه گوارش و لثه‌ها می‌شود. اما باید بدانید داروها و سمومی که علیه بیماری‌های زنبور استفاده می‌شود می‌تواند در لایه‌های موم رسوب کرده و با جویدن وارد بدن شود.
Piek, T. (1964). Synthesis of wax in the honeybee (Apis mellifera L.). Journal of Insect Physiology, 10(4), 563-572
https://doi.org/10.1016/0022-1910(64)90027-7
Fratini, F., Cilia, G., Turchi, B., & Felicioli, A. (2016). Beeswax: A minireview of its antimicrobial activity and its application in medicine. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine, 9(9), 839-843
https://doi.org/10.1016/j.apjtm.2016.07.003
Bogdanov, S. (2004). Beeswax: quality issues today. Bee world, 85(3), 46-50