عسل کلزا
عسل کلزا از نوع تک گل است که از گرده و شهد گیاه Brassica napus به دست می آید. به عبارت ساده تر عسل گل کلزا حاصل گرده افشانی زنبورها در مزرعه کلزا می باشد. عسل گل کلزا رنگی سفید یا زرد مایل به کره ای دارد، عطرش شبیه کلم و با طعم کمی فلفلی قابل شناسایی است.
عسل گل کلزا در کجا یافت می شود؟
کلزا یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در مناطق معتدل بوده و دارای طیف نسبتاً وسیعی از سازگاری اقلیمی است. گیاه کلزا از جنس گیاهانی همچون شلغم، کلم، کلم غنچه ای است. و نام آن از کلمه لاتین شلغم گرفته شده است. کانولا (گونه ای از کلزا) گونه ی اهلی آن است که حاوی مقادیر کمتری از اسید اروسیک می باشد تا آن را ایمن تر و مفیدتر برای خوراک دام و مصرف انسان (روغن کانولا) نماید.
در آمریکای شمالی، کلزا به صورت انبوه در آلبرتا، مانیتوبا، و ساسکاچوان در کانادا و همچنین داکوتای شمالی و مینه سوتا در ایالات متحده کشت می شود. اکثریت قریب به اتفاق محصولات آمریکای شمالی برای بهبود مقاومت در برابر آفات و آفت کش ها اصلاح ژنتیکی شده اند. کلزا در اروپا به خصوص آلمان و انگلیس نیز کشت می شود. انواع تراریخته GMO آن در اروپا نیز کشت شده اند. بدان معناست که مصرف کنندگان اگر خرید عسل ارگانیک برایشان مهم است، باید برچسب روی عسل گل کلزا را به دقت بررسی کنند.
زنبورداران چگونه عسل گل کلزا تولید می کنند؟
برای تولید عسل کلزای تک گل، زنبورداران کندو/ زنبورستان خود را در نزدیکی مزارع کلزا قرار می دهند. به این ترتیب زنبورهای عسل امکان گرده افشانی و استخراج شهد کلزا را دارند و عسل تولید شده حاوی درصد بالایی از شهد کلزا خواهد بود که آن را تک گل تلقی کنیم.
البته تولید این عسل هم مزایا و هم چالش هایی برای زنبورداران دارد. یکی از مزیت های آن این است که کلزا را می توان در پاییز برای برداشت بهاره و در بهار برای برداشت اواخر تابستان کاشت. یعنی یک کندو می تواند سالانه دو بار عسل گل کلزا تولید کند.
این امر به ویژه برای تولیدکنندگان با توجه به جریان سنگین شهد گیاه کلزا که منجر به تولید عسل فوق العاده زیاد می شود، جذاب است. در حالی که تولید عسل گل کلزا مزایایی دارد، چالش هایی نیز وجود دارد. زنبورداران می دانند که این عسل به سرعت متبلور و شکرک می زند و استخراج آن دشوار است. این امر مستلزم آن است که کندوهای خود را به دقت زیر نظر داشته باشند و به محض پوشاندن درپوش های شان عسل آن را برداشت کنند.
هنگامی که شان های عسل برداشت می گردند، استخراج عسل کلزا سریع انجام و بلافاصله به بازار عرضه می شود. دلیلش متبلور شدن معمول عسل کلزای در ظرف 3 تا 4 هفته است. در صورت عدم مدیریت صحیح، تبلور سریع عسل های کلزا حتی داخل شان های کندو باعث ایجاد مشکلاتی در استخراج می گردد و علاوه بر آن مشکلاتی را هم برای کندو ایجاد می کند به طوری که زنبورهای با استفاده از آب باید دوباره آن را رقیق و استفاده نمایند.
بر خلاف سایر گونه هایی که در شانه متبلور می شوند، عسل گل کلزا اگر تنها منبع غذایی زمستانه باشد، می تواند باعث بیمار شدن کندو یا حتی گرسنگی شود. متأسفانه به دلیل جنبه منفی، برخی از زنبورداران از تلاش برای تولید این نوع عسل صرف نظر کرده اند.
زنبورها چگونه عسل گل کلزا راتولید می کنند؟
هر زمان که کندو در نزدیکی مزرعه بزرگ کلزا قرار گیرد، عسل گل کلزا تولید می کند. وقتی زنبور عسل شهد گل کلزا را جمع آوری می کند، آن را با آنزیمی در دهانش مخلوط می نماید. خود آنزیم به نام اینورتاز یا “آنزیم زنبور عسل” شناخته می شود که از غدد زنبور عسل ترشح می گردد.
وقتی زنبورهای عسل به کندو بازگشتند، شهد گل کلزا را که جمع‌آوری کرده‌اند، بین خود می‌گذرانند و آن را با اینورتاز مخلوط می‌کنند. این عمل باعث کاهش محتوای آب و تبدیل شهد به عسل می شود. سپس عسل را در حجره های مومی قرار می‌دهند، اما در این مرحله، محتوای آب ممکن است هنوز خیلی زیاد باشد.
برای کاهش محتوای آب، زنبورهای عسل بال های خود را در بالای حجره می نوازنند و این به نوبه خود مقداری از آب آن را تبخیر می کند. پس از اتمام فرآیند، محتوای آب عسل تقریباً زیر 20٪ خواهد بود. سپس درپوش حجره بسته می شود و زنبورهای عسل این فرآیند تولید را دوباره تکرار می کنند.
عسل خام کلزا در مقابل عسل معمولی (فرآوری شده یا پاستوریزه یا کارخانه ای)
بیشتر عسل گل کلزا در بازار به عنوان عسل خام فروخته می شود، این امر بسیار مهمی است چون عسل خام معمولاً دارای فواید بیان شده است. ولی در طی فرآیند پاستوریزاسیون که عسل معمولی تحت آن قرار می گیرد، این خواص کاهش می یابند یا از بین می روند.
پاستوریزاسیون و تصفیه عسل معمولی سوپرمارکت ها قبل از بسته بندی برای فروش انجام می شود. با این کار محصول نظر بصری جذاب‌تر/شفاف‌تر جلوه می کند، اما متأسفانه با اصلاح ظاهر آن، از بسیاری از خواص که عسل را ممتاز می‌کنند، چشم پوشی می شود.
وقتی عسل خام فقط برای پالایش ذرات باقیمانده درشت مانند گرده، موم زنبور عسل و بخش‌هایی از زنبورهای مرده صاف می‌گردد، سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی است که اگر در فرآیند پاستوریزاسیون در دمای بالا قرار بگیرد، آن ها را از دست خواهد داد.
عسل گل کلزا به عنوان یک ضد عفونی کننده
در مقایسه با سایر انواع عسل خام، عسل گل کلزا دارای مقدار نسبتاً کمی از فعالیت آنتی بیوتیکی است. با این حال، می‌توان از آن برای درمان سوختگی‌ها و بیماری‌های پوستی استفاده کرد، زیرا ثابت شده است که بهبود زخم‌ها را تسریع می‌کند، هم تمیز می‌کند و هم از عفونت جلوگیری می‌کند.
نشان داده نشده است که عسل گل کلزا حاوی مقادیر کافی اکسیداز و کاتالاز برای کاتالیز کردن واکنشی است که منجر به تولید پراکسید هیدروژن می شود، که به برخی از انواع عسل اثر ضد باکتریایی یا باکتری کشی می دهد.
بسیاری از زنبورداران این عسل را به عنوان عسل خامه ای می فروشند. این حالت عسل آن را برای پخش کردن بر روی نان تست یا خوردن مستقیم با قاشق ایده آل می کند. مردم از خوردن به تنهایی آن لذت می برند. به این دلیل که شیرینی متوسط، شدت طعم و ویژگی طعم منحصر به فردش را دوست دارند.
البته، فهرست طولانی از مزایای سلامتی با این نوع عسل همراه است، که باعث محبوبیت آن شده است. علاوه بر خوردن آن برای لذت بردن یا مصرف آن برای فواید درمانی، برخی افراد آن را به صورت موضعی برای پوست خود یا به عنوان یک ضد عفونی کننده موضعی بکار می برند.
Miłek, M., Ciszkowicz, E., Sidor, E., Hęclik, J., Lecka-Szlachta, K., & Dżugan, M. (2023). The Antioxidant, Antibacterial and Anti-Biofilm Properties of Rapeseed Creamed Honey Enriched with Selected Plant Superfoods. Antibiotics, 12(2), 235
https://doi.org/10.3390/antibiotics12020235
Kędzierska-Matysek, M., Florek, M., Wolanciuk, A., & Skałecki, P. (2016). Effect of freezing and room temperatures storage for 18 months on quality of raw rapeseed honey (Brassica napus). Journal of food science and technology, 53, 3349-3355.