توده مهاجر زنبور عسل
مشکل دیگری که اغلب به طور کاملا ناگهانی در بهار فرا می رسد. مثل کنه واروآ بایستی تشکیل توده مهاجر را تشخیص داد. و از بروز آن جلوگیری کرد. اگر شما نتوانید مانع شوید حداقل از آثار تخریبی آن کم کرده اید. آیا تا به حال در بهار در حین رانندگی چندین صدای چلپ چلوپ را روی شیشه اتومبیل تان شنیده اید. که آن را آلوده و کثیف کنند. و شما توده ای از حشرات را در حال پرواز به صورت دست جمعی دیدید که به سمت شما می آیند و بر می گردند. احتمالا همان توده مهاجر زنبورها بودند. همچنان که کلنی شما رشد می کند تشکیل توده مهاجر زنبور ممکن است خیلی سریع در فصل بهار رخ دهد.
پیش گیری
برای پیشگیری از این شما بایستی مطمئن باشید که فضای کافی در کندو وجود دارد. ملکه فضای کافی برای تخم گذاری و کارگران برای ذخیره عسل لازم دارند. اگر رشد جمعیت به همراه ایجاد فضای کافی نباشد. زنبورها تشکیل توده مهاجر زنبور را می دهند. و این یکی از گیج کننده ترین مسائل زنبورداری است. و آن مخصوصا برای زنبورداران تجاری که شاید هزاران کندو نگه داری و مراقبت می کنند مشکل جدی باشد.
اما آن برای افرادی که تفننی و برای سرگرمی و مشغولیت یک جفت کندو نگه می دارند هم دلهره آور است. که بایستی مانع از این رخداد گردند. اگر توده مهاجرت کند جمعیت نصف شده و یک وقفه طولانی برای پروراندن ملکه جدید ایجاد می گردد. تا ملکه باکره شروع به جفت گیری و تخم گذاری کند و کندو دوباره رشد نماید. در نتیجه عسل کمتری خواهید داشت. و کندو باید هفته ها منتظر باشد تا تخم های جدید به زنبورهای بالغ تبدیل گردند. در حالی که کندوی شما احتمالا عسل کافی هم ندارد.
آمادگی برای ظهور توده مهاجر زنبور
همچون نتیجه ی شرایط معین در کندو، زنبورها ملکه جدید را می پرورانند. این فرآیند وقتی که کارگران شاخون های کوچک را روی شان می سازنند، نمایان می گردد. شاخون ها معمولا در لبه بیرونی شان ها و به سمت پایین قرار می گیرند. وجود شاخون ها لزوما حاکی از بروز توده مهاجر فوری نیست. شاید اصلا استفاده نشوند. ولی اگر شرایط محیا گردد، تشکیل توده مهاجر زنبور انگیزه می دهد و ظاهر می شود. ملکه را به سمت این حجره ها هدایت می کنند تا در همه یا برخی از آن ها تخم گذاری کند. زنبوردار باید متوجه بشود و طریقه ممانعت از تشکیل توده مهاجر زنبور را بکار بندد.
ظهور ملکه باکره
اگر این حجره های حاوی تخم باقی بمانند. بعد از 16 روز از یکی یا چندتا از آن ها ملکه یا ملکه های ظهور خواهند کرد. و ملکه قدیمی با توده ای از زنبورها مهاجرت می کند. ملکه باکره به همراه کارگران به سراغ سایر شاخون ها رفته و از بیرون حجره ملکه های رقیب را نیش خواهد زد. ملکه باکره البته هنوز در موقعیت متزلزل و پر مخاطره ای هست. او مجبورا کندو را برای جفت گیری با دسته ای از زنبورهای نر ترک می کند و بعد به کندو باز می گردد. این بازه زمانی بسیار خطرناک در عمرش است چرا که ممکن است گم شده یا خورده شود. و یا به هوای بد (باران) یا اسپری حشره کش ها برخورد کند.
در هر صورت زنبورهای کارگر یک یا چند تایی دیگر از حجره های ملکه را نگه می دارنند که اگر ملکه برنگشت آن ها به ملکه باکره جدید نیازمند خواهند بود. همینطور زنبورها ممکن است از آسیب زدن ملکه باکره اولی به آن ها جلوگیری کنند. در صورتی که ملکه به کندو بدون پیشامد بدی بازگشت. زنبورها اجازه می دهند تا ملکه رقبایش چه آن ها که در حجره خوابیده اند چه بیرون آمده اند را بکشد. شاید هم خودشان شاخون ها را خراب کنند. بعضی وقت ها ممکن است مهاجرت دومی توسط ملکه باکره جدید که تازه جفت گیری کرده تکرار شود که به آن توده مهاجرت بعدی می گویند. و کلنی که چند مهاجرت داشته باشد بی ارزش است. و اگر مهاجرت در اواخر فصل رخ دهد کلنی به ندرت زنده می ماند.
مهاجرت نخست
به طرح اصلی که ملکه با نیمی از جمعیت کندو را ترک می کند بازمی گردیم. اینطور پذیرفته شده که زنبورهای کارگر مسن تر با استفاده از زبان بدن و علائم صوتی آن را آغاز می کنند. ملکه کمتر تغذیه و سرعت تخم گذاریش کاسته می شود. برای اینکه بتواند براحتی پرواز کند. زمانی که توده مهاجر کندو را ترک می کند معمولا در حوالی مکان اولیه و نه خیلی دور تجمع می کنند. و در نقطه ای آویزان می گرددند. تا طلایه داران آن ها را به خانه جدید راهنمایی کنند. این لحظه ای است اکثر مردم آن ها را می بینند و به آسانی صید می کنند.
گرفتن توده مهاجر زنبور
گرفتن توده مهاجر کار بسیار آسانی است. شاید آسان ترین کاری که یک زنبوردار انجام می دهد. اگر شما دیدید که توده مهاجر کندو را ترک می کند و یا در حین پرواز از طرف شما می گذرد. آن را دنبال کنید تا در جایی آویزان گردند. شما می توانید با تکان دادن داخل جعبه آن را بگیرید. روی آن را با درب بپوشانید به طوری که ورودی های کوچکی داشته باشد. تا زنبورها بتوانند داخل و خارج شوند. آن ها را تا عصر زیر سایه رها کنید. اگر توده داخل جعبه بماند نشانه آن است که ملکه همراه آن هاست و همه چیز آرومه. اگر جعبه را ترک کردند و دوباره خوشه تشکیا دادند یعنی اینکه ملکه را از دست داده اید. شما مجبورا آن را داخل جعبه محکم بتکانید و امیدوار باشید این بار ملکه داخل آن افتاده است.
بعضی وقت ها توده مهاجر زنبور در جاهای نامناسب قرار می گیرد و دوباره پس گرفتنش را مشکل می کند. و در چنین شرایطی یا از خیرش بگذرید یا از قوه تخیلتان استفاده کنید. یک بار در موقعیتی از نرده بان برای گرفتن آن ها استفاده کردم. آن ها از یک شاخه آویزان بودند. که زیرش یک جوی آب بود. با یک دستم جعبه را بالا بردمو با دست دیگر شاخه را محکم تکان دادم توده داخل جعبه افتاد. و نرده بان هم به کناری و من آویزان بودم. با صدای بلند همسرم را صدا می زدم و کمک می خواستم. اما آمدن آن قرن ها طول کشید. و تا او برسد من افتاده بودم داخل جوی آب خشک شده و آنجا نقش بر زمین بودم. با هزاران زنبور تحریک شده پوشانیده شده بودم. حتی توده مهاحر هم اگر تحریکشان کنید می توانند بجنگند.
برای گرفتن توده مهاجر از جعبه های دم دست می توانید استفاده کنید. همینطور می توانید جعبه های مخصوصی که تهویه دارند را بخرید. جعبه های که من استفاده می کنم کفی قابل جدا شدن دارند. که می توانند برای هر جعبه ای استفاده شوند. روی آن قاب جعبه چوبی و در نهایت درب آن قرار می گیرد. چون کفی آن از توری سوراخ دار است. و از تهویه کافی برخوردار می باشد.
تشکیل توده مهاجر یا ازدحام Swarm honeybees
نشانه های اولیه ازدحام : ساخت سلول های درون یا نر
چند هفته پس از اینکه ملکه شروع به تخم گذاری بیشتر درون ها کرد، کارگران حدود 6 تا 8 سلول ملکه را می سازند، موقعیت آن ها معمولاً در پایین قاب های نوزادان قرار دارند.
در حالیکه سلول های کارگر و درون یا حجره های عسل تقریباً افقی روی قاب هستند. سلول های ملکه به صورت عمودی به سمت پایین آویزان و بسیار بزرگتر هستند و ظاهری به شکل پوسته بادام زمینی دارند. هنگامی که یک تخم در داخل گذاشته شد، پس از سه روز از تخم خارج می شود و به لارو تبدیل می گردد. در مرحله لاروی است که کارگران لاروهای بالقوه بچه ملکه را انتخاب می کنند و مقادیر زیادی از یک رژیم غذایی غنی از پروتئین با کیفیت بالا به نام ژل رویال را انتخاب و به آنها تغذیه می دهند.
ژل رویال توسط غدد هیپوفارنکس یا شیری زنبورهای عسل کارگر تولید می شود. مقدار ژل رویال تغذیه شده به لارو تعیین می کند که لارو تبدیل به کارگر یا ملکه شود. لاروهای کارگر در سه روز اول زندگی خود با ژل رویال تغذیه می شوند در حالی که لاروهایی که به عنوان ملکه های بالقوه انتخاب می گردند در تمام مرحله لاروی با ژل رویال تغذیه می شوند.
حدود شانزده روز طول می کشد تا تخم یک ملکه به یک ملکه بالغ تبدیل و بدون کمک از سلول درپوش دار خود خارج شود. دو یا سه روز قبل از اینکه ملکه جدید از سلول خود بیرون بیاید، زنبورهای بالغ در کلنی برای ازدحام آماده می گردند. در طول این مدت، زنبورهای کارگری خودشان را با عسل سیراب و در خارج کندو تجمع کرده و پیش از پرواز با ملکه کندو در محلی به طور موقت مثلاً روی درخت یا ساختمان در فاصله کمتر از چند صد متری کندو فرود می آیند. ،
وقتی که توده مهاجر در محل موقت خود مستقر شد، تقریباً 5 درصد از زنبورهای پیشاهنگ شروع به جستجوی یک محل دائمی جدید برای نقل مکان ازدحام می کنند. و زنبورهای بالغتر در ازدحام هستند که تمایل دارند به زنبورهای پیشاهنگی تبدیل شوند که به دنبال یک آشیانه جدید مناسب برای سکونت باشند.
اولین ملکه ای که از سلولش خارج می شود مقداری عسل می خورد و قدرت می گیرد و سپس سعی می کند سلول های ملکه دیگر را پیدا کند، سوراخ هایی را از دیواره سلول آن ها می جود و ملکه های آن را قبل از اینکه بیرون بیایند و او را به چالش بکشند تا حد مرگ نیش می زند. او برای جستجوی ملکه های رقیب از صدای پایپینگ عجیبی که ملکه های بیرون نیامده اندکی قبل از ظهورشان ایجاد می کنند، کمک می گیرد. ملکه جدید همیشه در کشتن سایر ملکههای باکره موفق نیست،
ملکه باکره تازه درآمده حدود یک هفته تا ده روز در کندو باقی خواهد ماند تا اینکه بدنش به اندازه کافی رشد و تقویت گردد. و برای اولین پرواز جفت گیری خودآماده شود. جفت گیری در مناطق تجمع درون ها انجام می شود.
اولین گروه مهاجر فصل که اغلب به آن گروه ترک کننده اصلی می گویند، ممکن است شامل هزاران تا ده ها هزار زنبور کارگر و ملکه پیر است. گاهی اوقات ممکن است کندوی که ازدحام اولیه از آن سرچشمه گرفته است به سرعت دوباره ازدحام کند و به آن ازدحام دوم می گویند. و توسط یک ملکه باکره رهبری میگردد و خروج آنها باعث میشود که کندو از کارگران بیشتر خالی شود.
گاهی اوقات اتفاق می افتد که یک کلنی ممکن است برای بار سوم ازدحام دوباره کند و این به عنوان یک دسته سوم شناخته می شود و تعداد کمی از کارگران در کلنی اصلی باقی می مانند. هر دو گروه ازدحام دوم و سوم ممکن است دارای تعداد ناکافی کارگر برای زنده ماندن در زمستان داشته باشند. چرخه ازدحام سالانه کلنی در سال بعد هم تکرار می شود، زیرا قدرت کلنی های جدید و قدیمی افزایش یافته و دوباره ازدحام می کنند.
جانشینی ملکه یا Supersedure
جانشینی ملکه زمانی اتفاق می افتد که یک ملکه پیر توسط زنبوران کارگر به عنوان ملکه سرحال تلقی نشود یا به اندازه کافی تخم نگذارد که کلنی را قوی نگه دارد. مشابه فرآیند پرورش ملکه که در ازدحام استفاده می گردد، زنبوران کارگر ملکه را تشویق میکنند تا در شاخون های ساخته شده ملکه تخم بگذارد و از یکی از این شاخون ها ملکه جدیدی پس از شانزده روز ظاهر میشود.
تفاوت بین جانشینی و ازدحام در این است که در فرآیند جانشینی ملکه قدیمی و جدید هر دو برای مدتی قبل از مرگ ملکه قدیمی (احتمالاً به دلایل طبیعی یا غذا ندادن به او) در کلنی باقی میمانند. اما در مورد ازدحام، ملکه قدیمی چند روز قبل از خروج ملکه جدید از سلول خود، کلنی را برای همیشه ترک می کند.
علت جانشینی احتمالاً کاهش تولید فرومون توسط ملکه مسنتر می باشد. دلیل کاهش تولید فرمون ملکه مشخص نیست، اما احتمال وقوع آن در ملکههای مسنتر بیشتر از ملکههای جوانتر است. زنبورهای کارگر میزان کاهش فرومون ملکه را تشخیص داده و فرآیندجانشینی را شروع میکنند. کارگران سلولهای ملکه را معمولاً در پایین قابهای نوزادان میسازند و ملکه پیر داخل آنها تخمگذاری میکند. فرآیندی یکسانی در ازدحام و جانشینی پیش می رود.
ملکه های اضطراری
تولید ملکه ها به روش ازدحام و جانشینی رویدادهایی هستند که از قبل توسط زنبورهای کارگر برنامه ریزی شده اند و ملکه ها را قادر می سازند تا در شکل سالم ظاهر شوند. این فرآیند همچنین کمک می کند تا اطمینان حاصل گردد که آنها در نتیجه ازدحام یا جانشینی، کندوی قوی و پایدار تولید می کنند. با این حال، در مورد ملکه های اضطراری، این ملکه ها زمانی تولید می گردند که ملکه به طور ناگهانی می میرد و روند عادی ازدحام یا جابجایی آغاز نشده است.
در این شرایط کارگران تنها پس از چند ساعت به دلیل کمبود فرمون ملکه در کندو متوجه میشوند که دیگر ملکهای در کلنی وجود ندارد و تعدادی تخم یا لارو تازه از تخم بیرون آمده را برای پرورش ملکه انتخاب میکنند. هر چه لاروهای انتخاب شده برای جایگزینی ملکه جوان تر باشند، ملکه جدید تولید شده توسط این فرآیند سالم تر خواهد بود. به این دلیل است که لاروهای جوان تر زمان بیشتری برای تغذیه از ژل رویال قبل از درپوش گذاری سلول ملکه خواهند داشت.
سلولهای ملکه اضطراری ممکن است در هر جایی از قاب قرار داشته باشند، اگرچه معمولاً در پایین قاب یافت نمیشوند. آنها با گسترش و کشیدن موم روی سلول های لارو زنبور کارگر که از قبل موجودند تولید می شوند. سلولهای ملکه اضطراری با سلولهای ملکه ازدحام یا جانشینی متفاوتند، زیرا زنبورهای کارگر سلولهای لارو کارگر افقی موجود را انتخاب میکنند و سپس آنها را طوری تکمیل میکنند که سلول ملکه بزرگتری از آنها بیرون بیاید.
بنابراین سلولهای ملکه اضطراری را میتوان به راحتی از سلولهای ملکه ازدحام یا جانشینی تشخیص داد. یکی از دلایل رایج که نیاز به پرورش ملکه اضطراری دارد این است که زنبوردار به طور تصادفی یا عمدی یک ملکه زنده را کشته یا از کلنی خارج کرده باشد.
Morse, R. A. (1963). Swarm orientation in honeybees. Science, 141(3578), 357-358